Hiện nay, nhu cầu sử dụng đất để san lấp mặt bằng phục vụ các công trình, dự án và nhu cầu dân sinh rất lớn nên tình trạng khai thác, vận chuyển đất trái phép đã diễn ra ở nhiều địa phương. Thông thường, chủ sở hữu đất sẽ cho các cá nhân (Vựa đất) không có giấy phép kinh doanh, đến khai thác để lấy đi lớp đất mặt ruộng hay đất bờ kênh của mình đem đi nơi khác phục vụ việc san lấp mặt bằng mà không biết rằng, tình trạng khai thác đất trái phép này là vi phạm pháp luật, không những gây thất thoát tài nguyên khoáng sản, tác động xấu đến môi trường sinh thái mà còn để lại nhiều nguy cơ tiềm ẩn đối với sản xuất nông nghiệp, ảnh hưởng đến hệ thống các công trình thủy lợi, gây ra tình trạng sạt lở làm ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất của người dân.
Thời gian qua (từ năm 2022 đến nay), UBND các xã đã kiểm tra lập biên bản 60 trường hợp khai thác đất mặt, trong đó xử phạt 09 trường hợp, cụ thể như: Xã Đồng Thạnh 04 trường hợp; xã Bình Phú 05 trường hợp khai thác đất mặt, tiến hành xử phạt vi phạm hành chính mỗi trường hợp là 4.000.000 đồng. Xã Long Bình kiểm tra phát hiện 27 hộ dân, xã Bình Tân phát hiện 13 hộ dân cho, bán đất cho các tổ chức, cá nhân khai thác đất mặt, tiến hành cho cam kết ngưng ngay việc khai thác đất mặt, đồng thời mời 16 hộ dân cam kết không được khai thác đất mặt.
Tổ liên ngành Phòng TN-MT huyện kiểm tra phát hiện 19 trường hợp khai thác đất mặt, cụ thể như: Xã Long Bình: 14 trường hợp vi phạm, Xã Bình Tân: 05 trường hợp.
Theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010, đất thu hồi từ việc đào ao, hạ thấp lớp mặt ruộng đều là khoáng sản. Do đó việc tận dụng, vận chuyển đất dôi dư phát sinh trong quá trình cải tạo đất phải được thực hiện theo quy định của pháp luật về khoáng sản. Các tổ chức, cá nhân có nhu cầu khai thác đất để san lấp, xây dựng công trình thì phải lập hồ sơ thăm dò, khai thác khoáng sản theo quy định tại Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản và phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép mới được khai thác (quy định tại Khoản 1 Điều 65 Luật Khoáng sản). Nhằm tăng cường công tác quản lý các hoạt động khai thác đất để san lấp, xây dựng công trình của các tổ chức, hộ gia đình cá nhân trên địa bàn huyện. Ngày 16/3/2022, Ủy ban nhân dân huyện ban hành Công văn số 479/UBND-TH về việc đẩy mạnh kiểm soát, kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm về khai thác, vận chuyển tài nguyên đất. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân huyện còn ban hành Công văn số 1716/UBND-TNMT ngày 16/8/2022 và Công văn số 410/UBND-TNMT ngày 22/02/2023 về việc tăng cường công tác quản lý các hoạt động khai thác đất để san lấp, xây dựng công trình của các tổ chức, hộ gia đình cá nhân trên địa bàn huyện. Qua đó, Ủy ban nhân dân huyện yêu cầu các tổ chức, cá nhân có hoạt động khai thác đất mặt trên địa bàn huyện dừng ngay việc khai thác đất mặt ruộng khi chưa được cấp có thẩm quyền cấp giấy phép hoạt động khoáng sản theo quy định. Các tổ chức, cá nhân có nhu cầu đăng ký khai thác đất thì liên hệ Phòng Tài nguyên nước, khoáng sản và Biển của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tiền Giang để được hướng dẫn lập thủ tục xin khai thác khoáng sản. Xuất phát từ tình hình trên, Ủy ban nhân dân huyện Gò Công Tây đã ban hành quyết định thành lập Tổ kiểm tra các hoạt động khai thác đất để san lấp, xây dựng công trình trên địa bàn huyện. Tổ kiểm tra thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở nếu phát hiện vi phạm sẽ xử lý theo quy định tại Nghị định số 36/2020/NĐ-CP ngày 24/3/2020 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản; Nghị định số 04/2022/NĐ-CP ngày 06/01/2022 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; tài nguyên nước và khoáng sản; cụ thể: Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi khai thác khoáng sản mà không có giấy phép khai thác khoáng sản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Đồng thời tịch thu toàn bộ khoáng sản khai thác, tịch thu phương tiện sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm.
Để tăng cường công tác quản lý về khai thác đất mặt, trong thời gian tới, Phòng TN-MT tiếp tục phối hợp các ngành liên quan tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến văn bản pháp luật liên quan lĩnh vực khoáng sản kết hợp với các đợt kiểm tra, xử lý vi phạm và các đợt tập huấn, hội nghị của ngành TN-MT. Ngoài ra, tổ liên ngành TN-MT sẽ tổ chức kiểm tra thường xuyên trong giờ hành chính và kiểm tra đột xuất vào ban đêm, kể cả ngày nghỉ vào mùa khô trong thời gian cao điểm kết hợp tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh tình trạng khai thác đất mặt, đất bờ kênh trái phép trên địa bàn huyện thông qua đường dây nóng, đơn thư, trên phương tiện thông tin đại chúng... để phát hiện, xử lý kịp thời.
Để đảm bảo ổn định môi trường sản xuất nông nghiệp, đề nghị người dân chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, đơn vị chuyên môn để được tư vấn, hướng dẫn trong việc khai thác, cải tạo đất nông nghiệp, nhằm đảm bảo đáp ứng yêu cầu sản xuất và phục vụ phát triển kinh tế địa phương.
Tác giả bài viết: Châu Anh Vũ - Trưởng Phòng TN và MT huyện